ChatGPT Không Phải Vạn Năng: 5 Điều Bạn Không Nên Nhờ Đến AI

Kể từ khi OpenAI ra mắt ChatGPT vào tháng 11 năm 2022, thế giới công nghệ đã chứng kiến một sự bùng nổ chưa từng có về ứng dụng trí tuệ nhân tạo vào đời sống hàng ngày. ChatGPT nhanh chóng trở thành chatbot phổ biến nhất trên toàn cầu. Với khả năng trả lời câu hỏi chính xác, hỗ trợ lập trình, dịch thuật, viết bài luận, tạo kế hoạch và thậm chí là trò chuyện giống con người, công cụ này đã thay đổi cách con người tương tác với máy móc.

Tuy nhiên, bên cạnh sự phổ biến đó là những thách thức không thể bỏ qua. Bên trong “bộ não nhân tạo” của ChatGPT là hàng tỉ tham số học máy, được đào tạo dựa trên khối lượng văn bản khổng lồ từ Internet, một nơi vừa phong phú về thông tin, vừa hỗn tạp và đôi khi sai lệch. Chính vì vậy, ChatGPT không phải là một công cụ “vạn năng” và người dùng cần phải hiểu rõ ranh giới sử dụng an toàn và đạo đức khi tiếp cận công nghệ này.

Theo BGR, một trong những vấn đề nghiêm trọng nhất là khả năng “gây ảo giác”, hiện tượng mà AI tạo ra thông tin tưởng như đúng nhưng thực chất là sai. Điều này xảy ra vì ChatGPT không hiểu thế giới như con người, mà chỉ dự đoán từ ngữ tiếp theo trong một câu dựa vào mô hình xác suất. Hệ quả là, nếu người dùng không đủ tỉnh táo và thiếu kỹ năng xác minh, họ có thể vô tình lan truyền những thông tin sai lệch, gây hại cho chính mình và cộng đồng.

Trong bối cảnh đó, việc nhận diện và né tránh những loại yêu cầu “nguy hiểm” khi sử dụng ChatGPT là điều tối quan trọng. Dưới đây là năm nhóm nội dung mà người dùng tuyệt đối không nên sử dụng ChatGPT để xử lý, vì những lý do liên quan đến đạo đức, pháp lý và an toàn cá nhân.

1. Cung cấp lời khuyên y tế

Trong một thế giới mà mọi thứ có thể tra cứu bằng một cú nhấp chuột, không ngạc nhiên khi nhiều người tìm đến ChatGPT để hỏi về các triệu chứng bệnh, cách điều trị hoặc thậm chí tìm thuốc. Thay vì đến bác sĩ, họ đặt câu hỏi kiểu như: “Tôi bị đau đầu và chóng mặt, có phải bị thiếu máu không?” hoặc “Thuốc nào chữa tiểu đường hiệu quả nhất?” Và ChatGPT, đúng như thiết kế, sẽ cố gắng trả lời.

Vấn đề nằm ở chỗ, ChatGPT không phải là bác sĩ. Nó không có kiến thức y học mang tính cập nhật theo thời gian thực, không có khả năng kiểm tra thể trạng, không được đào tạo trên cơ sở dữ liệu y khoa chuyên sâu như các chuyên gia được cấp phép. Hơn nữa, chatbot không thể đặt câu hỏi khai thác ngược lại để đánh giá toàn diện tình trạng sức khỏe như bác sĩ thường làm.

Việc tin vào một mô hình ngôn ngữ trong khi sức khỏe của bản thân đang gặp rủi ro có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng, bao gồm việc chẩn đoán sai, dùng thuốc sai cách hoặc bỏ lỡ thời gian điều trị quan trọng. Trong lịch sử đã có nhiều trường hợp người bệnh gặp biến chứng nặng vì tự điều trị theo thông tin không chính xác trên Internet và ChatGPT nếu bị lạm dụng có thể khiến vấn đề này trở nên trầm trọng hơn.

ChatGPT có thể tóm tắt thông tin từ tài liệu y học nhưng tuyệt đối không thể thay thế bác sĩ. Việc sử dụng chatbot như một công cụ hỗ trợ tra cứu kiến thức y khoa phổ thông là có thể chấp nhận nhưng mọi quyết định điều trị đều phải thông qua chuyên gia y tế có giấy phép hành nghề. Đó là ranh giới không nên vượt qua.

Nâng Cấp Tài Khoản ChatGPT Plus (GPT-4) Giá Rẻ

2. Hỗ trợ sức khỏe tâm thần

Không giống như y học thể chất, lĩnh vực sức khỏe tâm thần đòi hỏi một sự tương tác rất đặc biệt: sự thấu hiểu, lắng nghe sâu sắc và khả năng ứng phó linh hoạt với cảm xúc con người. Những người đang gặp vấn đề tâm lý từ căng thẳng, trầm cảm, rối loạn lo âu cho đến ý nghĩ tự tử rất cần sự hỗ trợ mang tính nhân bản, điều mà các mô hình AI, dù thông minh đến đâu, vẫn chưa thể tái tạo.

Mặc dù có thể đóng vai trò là “bạn đồng hành lắng nghe”, ChatGPT không có cảm xúc thực sự. Nó không thể phát hiện ra sự thay đổi tâm trạng tinh tế trong giọng nói hoặc ngôn ngữ cơ thể. Nó cũng không thể ứng biến linh hoạt trong những tình huống khẩn cấp liên quan đến tinh thần, như khi người dùng đang trong trạng thái nguy hiểm đến tính mạng.

Một ví dụ gây chấn động là vụ việc xảy ra với một thiếu niên ở Châu Âu, người đã bị tự sát sau khi trò chuyện với một chatbot AI, trong đó chatbot đã không cảnh báo mà còn “ủng hộ” những cảm xúc tiêu cực. Đây là minh chứng rõ ràng cho việc AI không được phép thay thế vai trò của chuyên gia tâm lý, dù chỉ là tạm thời.

Trong lĩnh vực tinh thần, không gì có thể thay thế con người. Việc trò chuyện với một nhà tâm lý học được đào tạo bài bản, trong một không gian trị liệu chuyên nghiệp, là điều duy nhất có thể đảm bảo an toàn cho người đang cần được giúp đỡ. ChatGPT có thể hỗ trợ việc phổ cập thông tin tâm lý học phổ thông nhưng tuyệt đối không phải là nơi tìm kiếm sự chữa lành.

3. Tạo deepfake

Deepfake công nghệ giả mạo hình ảnh, âm thanh hoặc video bằng AI ngày càng phổ biến nhờ vào sự phát triển vượt bậc của các mô hình học sâu. Từ những đoạn video giải trí đến các clip giả mạo chính trị, deepfake có thể được sử dụng cho nhiều mục đích khác nhau, cả tích cực lẫn tiêu cực.

ChatGPT, bản thân nó không tạo ra video hoặc âm thanh nhưng khi kết hợp với các công cụ AI khác, nó có thể được sử dụng để tạo ra nội dung deepfake, ví dụ như viết kịch bản, tạo lời thoại giả hoặc hướng dẫn cách sử dụng các phần mềm dựng hình ảnh giả mạo. Vấn đề là, một khi người dùng khai thác ChatGPT cho mục đích này mà không được sự đồng thuận của người bị nhắm đến, họ đang bước vào vùng nguy hiểm về mặt pháp lý.

Nhiều bang ở Hoa Kỳ và các quốc gia khác đã ban hành các quy định nghiêm ngặt về việc sử dụng và phát tán deepfake, đặc biệt trong lĩnh vực chính trị, người nổi tiếng và các vấn đề liên quan đến tình dục. Việc sử dụng AI để làm tổn hại danh tiếng người khác, ngay cả dưới danh nghĩa “giải trí”, có thể dẫn đến các hậu quả pháp lý nghiêm trọng, bao gồm cả án tù.

OpenAI quy định rõ trong điều khoản dịch vụ rằng ChatGPT không được sử dụng để tạo ra hoặc hỗ trợ các hành vi giả mạo nhân dạng, lừa đảo hoặc truyền bá thông tin sai lệch. Người dùng nếu bị phát hiện vi phạm có thể bị khóa tài khoản hoặc bị cấm vĩnh viễn.

Vì vậy, trước khi nghĩ đến việc “nhờ ChatGPT giúp tạo một đoạn video vui nhộn trông giống người thật”, hãy suy nghĩ kỹ về hậu quả và tính pháp lý của hành vi đó. Công nghệ càng mạnh mẽ thì càng cần được sử dụng có trách nhiệm.

4. Tạo nội dung thù hận

Internet là nơi tự do thể hiện quan điểm nhưng ranh giới giữa tự do ngôn luận và nội dung thù hận luôn cần được xác lập rõ ràng. ChatGPT được thiết kế với bộ lọc đạo đức để ngăn người dùng sử dụng công cụ cho những mục đích độc hại, ví dụ như cổ vũ phân biệt chủng tộc, kỳ thị giới tính, kỳ thị tôn giáo hoặc bạo lực.

Tuy nhiên, vẫn có nhiều người cố gắng “lách luật”, đưa ra yêu cầu một cách gián tiếp hoặc dưới dạng ẩn dụ để khai thác ChatGPT cho các mục đích tiêu cực. Việc này không chỉ vi phạm nguyên tắc cộng đồng mà còn phản ánh một thực trạng đáng báo động về việc công nghệ có thể bị vũ khí hóa.

OpenAI đã nhiều lần nhấn mạnh rằng bất kỳ yêu cầu nào có tính chất thù hận hoặc khuyến khích hành vi phân biệt đối xử đều bị nghiêm cấm. Các nội dung như vậy không chỉ làm tổn hại đến đối tượng bị nhắm đến, mà còn làm xói mòn các giá trị nhân văn cốt lõi trong xã hội.

Người dùng cần hiểu rằng, khi yêu cầu một AI tạo ra nội dung xúc phạm, họ không chỉ “trò chuyện với máy” mà còn đang gieo mầm cho một hành vi xã hội có hại. Nếu không có điều gì tử tế để nói, tốt nhất là nên giữ im lặng, điều này đúng với cả thế giới thực lẫn không gian số.

5. Xử lý dữ liệu cá nhân

Trong thời đại số, dữ liệu cá nhân là một trong những tài sản quý giá nhất nhưng cũng dễ bị đánh cắp nhất. Người dùng khi trò chuyện với ChatGPT thường có xu hướng nhập liệu những thông tin mang tính riêng tư như tên, địa chỉ email, thông tin tài khoản hoặc thậm chí là số thẻ ngân hàng để nhờ hỗ trợ các tác vụ như điền biểu mẫu, viết hồ sơ xin việc hoặc đặt hàng.

Tuy nhiên, họ quên mất một điều: ChatGPT không phải là một “két sắt”. Dù OpenAI khẳng định sẽ nỗ lực bảo vệ quyền riêng tư người dùng nhưng không có gì đảm bảo rằng dữ liệu được nhập vào sẽ hoàn toàn không bị lưu trữ, phân tích hoặc dùng để cải thiện mô hình trong tương lai.

Người dùng cần hiểu rõ rằng bất kỳ thông tin nào được chia sẻ với ChatGPT đều có khả năng trở thành một phần trong hệ thống học máy. Dù dữ liệu này có thể được xử lý theo phương thức “ẩn danh hóa” nhưng nguy cơ rò rỉ vẫn luôn tồn tại, đặc biệt nếu người dùng sử dụng ứng dụng từ các bên thứ ba không được xác thực.

Không nên chia sẻ các dữ liệu như số chứng minh nhân dân, thông tin tài khoản ngân hàng, mật khẩu, hồ sơ bệnh án hoặc các hợp đồng cá nhân với ChatGPT, dù chỉ để “nhờ viết lại cho gọn gàng”. Một khi thông tin đã ra khỏi tay bạn, không có gì đảm bảo bạn có thể lấy lại quyền kiểm soát.

6. Kết luận

ChatGPT là một công cụ mạnh mẽ, mang lại nhiều tiện ích đáng kinh ngạc cho cá nhân và doanh nghiệp. Nhưng cũng như mọi công nghệ khác, AI chỉ thực sự hữu ích khi được sử dụng có trách nhiệm và đúng mục đích. Việc nhận thức rõ những giới hạn của ChatGPT không chỉ giúp người dùng tránh những sai lầm nguy hiểm, mà còn góp phần xây dựng một hệ sinh thái công nghệ an toàn và nhân văn.

Thay vì đặt niềm tin tuyệt đối vào chatbot, người dùng nên luôn giữ vững tinh thần phản biện, kiểm tra thông tin kỹ lưỡng và tuyệt đối không sử dụng công cụ AI cho những mục đích có thể gây hại đến chính mình hoặc người khác. Bằng cách sử dụng ChatGPT một cách tỉnh táo, bạn có thể khai thác được tiềm năng của công nghệ mà vẫn giữ được sự an toàn và đạo đức trong từng hành động.

Nâng Cấp Tài Khoản ChatGPT Plus (GPT-4) Giá Rẻ