Meta, Microsoft, Google… Đang Hi Sinh Những Gì Để Nuôi Giấc Mơ AI?

Trong quá khứ, cụm từ "sa thải nhân sự" thường được gắn với khủng hoảng tài chính, suy thoái kinh tế hoặc những chiến lược tái cấu trúc nhằm cắt giảm chi phí trong thời kỳ khó khăn. Tuy nhiên ở thế kỷ 21, đặc biệt là những năm gần đây đang chứng kiến một sự thay đổi sâu sắc trong ý nghĩa của hành động này, đặc biệt trong giới công nghệ.

Sa thải trong thời kỳ AI bùng nổ không còn đơn thuần là biểu hiện của khó khăn tài chính. Nó trở thành một trong những chiến lược "đầu tư dài hạn", thậm chí là hành động chủ động để chuẩn bị cho cuộc chơi lớn hơn: cuộc chơi của trí tuệ nhân tạo. Các tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới, từ Microsoft, Meta đến Google và IBM, đang dần hé lộ những bước đi rõ ràng: sa thải nhân sự không phải vì thừa người, mà vì họ cần... nguồn lực mới.

1. Các ông lớn công nghệ và cuộc chuyển mình hướng tới AI

Không thể phủ nhận rằng trí tuệ nhân tạo đang trở thành mục tiêu trọng tâm của toàn ngành công nghệ. Hơn bao giờ hết, các công ty Big Tech đang chuyển hướng nguồn lực, tài chính và con người để phục vụ cho cuộc đua AI đang ngày một khốc liệt. Và trong bối cảnh này, sa thải nhân sự là một trong những bước đi mang tính quyết đoán và chiến lược.

1.1. Microsoft

Microsoft chính là tâm điểm của làn sóng sa thải những tháng đầu năm 2025. Chỉ trong vòng hai đợt cắt giảm, gã khổng lồ phần mềm này đã chia tay gần 15.000 nhân viên. Gần 6.000 người bị sa thải vào tháng 5 và con số tiếp tục tăng lên 9.000 vào tháng 7. Đây không phải là những quyết định bị ép buộc bởi suy thoái, mà là sự lựa chọn để tập trung tối đa vào tầm nhìn AI dài hạn.

CEO Satya Nadella không hề che giấu tham vọng chuyển đổi toàn diện theo hướng AI. Trong tuyên bố công khai hồi tháng 4, ông khẳng định: "Có khoảng 20-30% số code trong kho lưu trữ và một số dự án của chúng tôi hiện được viết bằng AI. Tỷ lệ sử dụng đang tiếp tục tăng lên". Nadella cũng nhấn mạnh rằng AI Agent không chỉ tham gia vào quá trình viết code mà còn hỗ trợ kiểm tra, đánh giá chất lượng mã, điều trước đây vốn phụ thuộc hoàn toàn vào lập trình viên.

Về mặt tài chính, định hướng này được thể hiện rõ ràng khi Microsoft chi tới 21,4 tỷ USD trong quý I/2025 cho hoạt động đầu tư, phần lớn liên quan đến việc mở rộng hạ tầng trung tâm dữ liệu để phục vụ mô hình AI. Công ty dự kiến sẽ chi tới 80 tỷ USD cho cả năm, con số cao chưa từng có và gần gấp đôi năm 2023.

1.2. Meta

Meta, dưới sự lãnh đạo của Mark Zuckerberg, cũng đang dồn toàn lực vào việc tái cấu trúc để đón đầu kỷ nguyên AI. Hồi đầu năm, công ty thông báo sa thải khoảng 4.000 nhân viên tương đương 5% lực lượng lao động, chỉ vài tuần sau khi CEO Zuckerberg công bố kế hoạch chi hơn 60 tỷ USD vào AI riêng trong năm 2025.

Khoản đầu tư khổng lồ này chủ yếu được sử dụng để xây dựng các trung tâm dữ liệu siêu cấp, phục vụ cho tham vọng phát triển "siêu trí tuệ nhân tạo" của Meta. Zuckerberg tin rằng trong tương lai gần, có thể một nửa công việc phát triển phần mềm sẽ được thực hiện bởi AI thay vì con người, một nhận định cho thấy tầm ảnh hưởng của công nghệ này trong mô hình kinh doanh mới.

Đi xa hơn, Meta còn sẵn sàng chi 14,3 tỷ USD để thâu tóm 49% cổ phần của Scale AI, một công ty hàng đầu trong lĩnh vực huấn luyện dữ liệu cho mô hình trí tuệ nhân tạo, với mục tiêu lôi kéo nhà sáng lập Alexandr Wang về đầu quân. Đây không chỉ là thương vụ đầu tư mà còn là nỗ lực "thâu tóm nhân tài", yếu tố sống còn trong cuộc đua AI.

1.3. IBM

Từng là biểu tượng của ngành công nghệ cổ điển, IBM cũng đang trong quá trình biến đổi để thích nghi với thời đại AI. Công ty cắt giảm khoảng 8.000 vị trí, phần lớn là ở bộ phận nhân sự và hành chính, nơi AI có thể thay thế những công việc lặp lại, quy trình hóa.

Tuy nhiên, động thái này không đồng nghĩa với việc IBM thu hẹp quy mô. Trái lại, công ty tích cực tuyển dụng thêm kỹ sư, chuyên gia AI và nhân viên bán hàng có kỹ năng chuyên môn cao. IBM đang tái cấu trúc mô hình vận hành, từ việc cắt giảm các vị trí có thể tự động hóa sang tập trung phát triển sản phẩm và dịch vụ đòi hỏi tư duy sáng tạo, tương tác đa chiều và khả năng ra quyết định chiến lược.

1.4. Google

Dù không tiến hành những đợt sa thải quy mô lớn như Microsoft hay Meta, Google cũng không đứng ngoài cuộc. Tập đoàn này đang thực hiện những đợt cắt giảm nhỏ lẻ ở nhiều bộ phận khác nhau, bao gồm Android, Pixel và Chrome. Google cho biết các động thái này nhằm mục tiêu tinh gọn bộ máy và tập trung đầu tư cho những lĩnh vực ưu tiên trong đó AI là then chốt.

CEO Sundar Pichai tiết lộ rằng hiện tại có tới 30% lượng mã nguồn mới tại Google được viết bằng AI, tăng từ mức 25% chỉ trong 6 tháng. Tỷ lệ này phản ánh tốc độ thâm nhập của AI vào chu trình sản xuất phần mềm của Google, đồng thời giải thích cho lý do tại sao hãng lại cần "làm mới" lực lượng lao động để phù hợp với chiến lược chuyển đổi.

1.5. Các công ty ngoài Big Tech cũng nhập cuộc

Làn sóng này không chỉ giới hạn trong các tập đoàn công nghệ hàng đầu. Các công ty như PwC (một trong những ông lớn trong lĩnh vực kiểm toán và tư vấn) cũng cắt giảm 1.500 nhân viên. Hãng công nghệ giáo dục Chegg giảm 22% lực lượng lao động. Scale AI, một trong những đối tác cung cấp dữ liệu huấn luyện cho nhiều mô hình AI vừa sa thải 200 nhân viên, chiếm 14% nhân sự chính thức. Dù ở những ngành khác nhau nhưng điểm chung của các công ty này vẫn là nhu cầu tối ưu chi phí để đầu tư mạnh mẽ hơn vào AI.

2. Sa thải để đầu tư

Nhiều người vẫn cho rằng AI đang thay thế con người, dẫn đến làn sóng mất việc hàng loạt. Tuy nhiên, các chuyên gia lại nhìn nhận vấn đề từ góc độ khác: đây không hẳn là hành động thay thế, mà là sự tái cấu trúc để phân bổ lại nguồn vốn, cơ cấu lại nhân sự nhằm phục vụ tham vọng AI.

Nhà phân tích Deedy Das từ Menlo Ventures cho rằng: “Việc sa thải không đơn thuần do AI thay thế lao động, mà là nhằm giải phóng vốn để phục vụ cho các sáng kiến AI vốn đòi hỏi đầu tư rất lớn.” Đồng quan điểm, chuyên gia công nghệ Wes Roth nhận xét rằng các tập đoàn đang giảm bớt các tầng quản lý, tinh giản các vai trò hành chính để tập trung tuyển dụng kỹ sư và chuyên gia kỹ thuật có khả năng triển khai công nghệ AI vào thực tế.

Tóm lại, làn sóng sa thải không chỉ là cắt giảm, mà là tái cấu trúc nhằm định hình lại toàn bộ mô hình vận hành theo hướng công nghệ sâu hơn, nhanh hơn, hiệu quả hơn.

3. Lời cảnh báo từ các chuyên gia

Bên cạnh sự lạc quan về hiệu quả mà AI mang lại, không ít chuyên gia công nghệ cũng cảnh báo rằng các công ty có thể đang đi quá xa trong việc đặt cược vào trí tuệ nhân tạo. Bà Alexandra Ebert, Giám đốc AI và Dữ liệu tại Mostly AI cho rằng việc thay thế con người bằng AI là quyết định "thiển cận" và có thể gây ra hậu quả khó lường về lâu dài.

Theo bà, AI là công cụ tuyệt vời để tối ưu hóa quy trình, tăng hiệu quả vận hành và giảm công việc lặp đi lặp lại. Nhưng nó không thể thay thế khả năng sáng tạo, trực giác và cảm nhận của con người, những yếu tố làm nên khác biệt và đổi mới trong sản phẩm, dịch vụ và trải nghiệm người dùng.

"Con người đại diện cho sự đổi mới, còn AI chỉ là sự bắt chước", bà Ebert nhận định. "Những doanh nghiệp chiến thắng về lâu dài là những doanh nghiệp sáng tạo, định hình xu hướng, tạo ra cái mới. Những tư duy đó không thể đến từ một hệ thống học máy được huấn luyện bằng dữ liệu cũ".

Học giả Mark Runco bổ sung thêm rằng AI nên được nhìn nhận là công cụ hỗ trợ người sáng tạo, không phải là sự thay thế. Doanh nghiệp thông minh sẽ biết cách dùng AI để giải phóng sức lao động và tạo điều kiện cho đội ngũ phát triển ý tưởng mới, thay vì dùng AI để lấp chỗ trống con người.

Không ai có thể phủ nhận vai trò và sức mạnh của trí tuệ nhân tạo trong thế giới hiện đại. AI đang thay đổi mọi ngành nghề, mọi quy trình sản xuất và mọi cách tiếp cận khách hàng. Tuy nhiên, trong làn sóng đầu tư mạnh mẽ vào AI, các doanh nghiệp, đặc biệt là các tập đoàn công nghệ lớn cũng đang phải đối mặt với lựa chọn khó khăn giữa tối ưu chi phí, hiệu suất và bảo tồn nhân tố con người.

Sa thải có thể là bước đi chiến lược cho hiện tại. Nhưng nếu không thận trọng, chính nó có thể trở thành điểm yếu trong tương lai, khi doanh nghiệp thiếu hụt nhân lực sáng tạo, mất đi sự đa dạng về tư duy và chỉ còn lại những mô hình máy móc chạy theo thuật toán.

Đặt cược vào AI là điều tất yếu. Nhưng như mọi canh bạc lớn, câu hỏi không phải là “có nên đặt cược hay không”, mà là “đặt bao nhiêu, vào đâu và trong bao lâu”.